Η Καππαδοκία, ο παστιρμάς και μια τοιχογραφία.
Ήταν πολύ όμορφο το συναίσθημα όταν ολοκληρώθηκε η καινούργια τοιχογραφία με θέμα την Καππαδοκία για την αλλαντοποιία Sary στην Δράμα. Όλα ξεκίνησαν ένα μεσημέρι που συζητούσα με τον κ. Παρασκευά Σαρήμπογια και διαπιστώσαμε την κοινή καταγωγή μας από τους Έλληνες της Καππαδοκίας. Η αλήθεια είναι ότι ο συγκεκριμένος τοίχος με το εμβληματικό λιοντάρι που είχε ζωγραφίσει ο αήμνηστος Πάνος Βαφειάδης ήταν πάντα ένας από τους αγαπημένους μου. Δεν άργησε πολύ να προκύψει η ιδέα. Πόσο όμορφο θα ήταν να γίνει μια εικαστική τοιχογραφία που θα αποτίει ένα φόρο τιμής στη Καππαδοκία και θα αποδίδει ταυτόχρονα την καταγωγή της οικογένειας Σαρήμπογια και των προϊόντων τους από εκεί. Λόγο του κεντρικού σημείου του τοίχου στον πολεοδομικό ιστό της Δράμας, είχαμε κατά νου να επιτύχουμε την χρυσή τομή ανάμεσα στην παρουσίαση της Sary μέσω ενός έργου τέχνης που θα ξεπερνάει τα όρια της διαφήμισης και θα αποτελεί ταυτόχρονα ένα στολίδι για την πόλη.
Είναι αλήθεια ότι ένα καραβάνι από καμήλες στα βάθη της Μικράς Ασίας μπορεί να φανεί ασυνήθιστο σε πρώτη ανάγνωση σε μια πόλη της βορείου Ελλάδος που χαρακτηρίζεται από δασώδη βουνά. Η σχέση όμως βρίσκεται στο Ελληνικό στοιχείο και στην καταγωγή ενός μέρους των κατοίκων της Δράμας από εκείνα τα μέρη.
Τώρα που ολοκληρώθηκε το έργο θέλω να αναφερθώ πιό αναλυτικά στο σκεπτικό πίσω από το έργο. Κατ΄ αρχάς οφείλουμε να πούμε λίγα λόγια για μια από τις πλέον σημαντικές ιστορικά περιοχές που άκμασε ο Ελληνισμός. Στην Καππαδοκία κατοικούσαν Ελληνες από την αρχαιότητα εως και μετά την Μικρασιατική καταστροφή οπότε εκδιώχθηκαν και αυτοί από τους Τούρκους.
Η Καππαδοκία βρίσκεται 800 χιλιόμετρα από την Πόλη στο κέντρο περίπου της Μικράς Ασίας. Είναι ένα απέραντο οροπέδιο σε ύψος 1000 με 1500 μέτρα που χαρακτηρίζεται από τους 20.000 περίπου ηφαιστειογενείς βραχώδεις και πορώδεις κώνους, λίγους από τους οποίους διακρίνουμε και στην τοιχογραφία. Εκεί λαξεύσαν οι Έλληνες τα σπίτια τους, τους τάφους, τα μοναστήρια και περίπου 3.500 εκκλησίες! Η Καππαδοκία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του Ελληνικού πολιτισμού και αυτό γίνεται προφανές αν θυμηθούμε ορισμένες από τις προσωπικότητες που μας έδωσε αυτός ο τόπος. Από την Καππαδοκία κατάγεται ο νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος Απολλώνιος ο Τυανεύς (1ος αιώνας μ.Χ.), ο Στράβων και ο Παυσανίας. Η Καππαδοκία είναι επίσης η πατρίδα των θρυλικών ακριτών και του πιό ξακουστού εξ αυτών, του Βασίλειου Διγενή. Πρέπει να αναφέρουμε ξεχωριστά τον μεγάλο Καππαδόκη ιεραπόστολο, εκπολιτιστή και εκχριστιανιστή των γερμανικών φύλων, Θεόφιλο Ουλφίλα. Υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος των Γότθων και δημιουργός του γοτθικού, δηλαδή του γερμανικού αλφάβητου. Η συμβολή των Ελλήνων της Καππαδοκίας στην Ορθοδοξία είναι πραγματικά δυσμέτρητη. Από εκεί κατάγονται οι μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας μας, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός ο θεολόγος και ο Γρηγόριος Νύσσης οι οποίοι με το έργο τους έθεσαν τα θεμέλια του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Η λίστα των αγίων είναι αρκετά μεγάλη και θα περιοριστούμε να αναφέρουμε έναν από τους πιό πρόσφατους, τον π.Παΐσιο ο οποίος γεννήθηκε στα Φάρασα της Καππαδοκίας.
Η Καππαδοκία μας έδωσε επίσης και διαπρεπείς ανθρώπους του πολιτισμού όπως ο Γιώργος Σεφέρης και ο εκ πατρός Καππαδόκης Κωνσταντίνος Καβάφης. Στις προσωπικότητες εκ Καππαδοκίας ανήκουν και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες Ηράκλειος, Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τσιμισκής μεταξύ άλλων.
Ο γενικός χαρακτηρισμός των Καππαδοκών ως Καραμανλήδων φαίνεται ότι έλκει την προέλευσή του από την ιστορική περίοδο των δύο αιώνων,δηλαδή του 14ου και 15ου μ.Χ.,όταν μέρος της Καππαδοκίας, μετά την κατάργηση του κράτους των Σελτζούκων, ανήκε στο Σουλτανάτο του Καραμάν, (στους Καραμανογουλαρί), από το οποίο ονομάσθηκε και Καραμανία. Ετσι, το όνομα αυτό παρέμεινε και στους μετέπειτα κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι ονομάσθηκαν και Καραμανλήδες.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η ιστορία του αγαπητού μας εδέσματος, του παστιρμά που μου διηγήθηκε ο κ. Παρασκευάς. Η Καππαδοκία είναι μια περιοχή θαμνώδης και αρκετά ξερική και για αυτό από την αρχαιότητα το ζώο που συντρόφευε τους Ελληνες στις μετακινήσεις και την καθημερινότητα τους ήταν η καμήλα. Όταν ένα ζώο γερνούσε και δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει πλέον, έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να διατηρήσουν το κρέας του για να έχουν τροφή σε όλη τη διάρκεια του έτους. Ελλείψη ψυγείων λοιπόν, οι Καππαδόκες κρεμούσαν το κρέας της καμήλας να ξεραθεί φυσικά στον αέρα. Με αυτόν τον τρόπο όμως το κρέας ήταν εκτεθειμένο στο έλεος της μύγας και άλλων εντόμων. Σκεφτήκανε λοιπόν να το καλύψουνε με μια παχιά στρώση από το φυτό τσιμένι που έχει φυσικές εντομοαπωθητικές ιδιότητες. Το τσιμένι όμως έδινε στο κρέας μια ελαφρά πικράδα. Ετσι, ξεκίνησαν να προσθέτουν μπαχαρικά οπως κύμινο, σκόρδο, πιπέρι και άλλα. Προέκυψε λοιπόν, μέσα από την ανάγκη και τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τόπου, το σημερινό έδεσμα που γνωρίζουμε ως παστιρμά. Η οικογένεια Σαρήμπογια φτιάχνει μέχρι και σήμερα τον παστιρμά και άλλα καραμανλίδικα εδέσματα με τις συνταγές που έφεραν από την Καππαδοκία οι πρόγονοί τους.
Η συγκεκριμένη τοιχογραφία έχει και προσωπική αξία για μένα γιατί όπως ανέφερα και στην αρχή, έχω κι εγώ ρίζες από την Καππαδοκία. Ο προπάππους μου ο Ιάκωβος είχε καραβάνι με καμήλες και εμπορευόταν αγαθά σε όλη την Μέση Ανατολή. Είχε μάλιστα δημιουργήσει και δικά του χρώματα, ένα γαλάζιο και ένα πράσινο. Δυστυχώς οι λεπτομέρειες της παρασκευής των χρωμάτων χάθηκαν με το σημειωματάριο του.
Το έργο που κοσμεί πλέον το κεντρικό κατάστημα της εταιρίας Sary και την πόλη της Δράμας έχει και μια ακόμη ιδιαιτερότητα. Για την δημιουργία του συνδίασα την εμπειρία μου από τα χρόνια ενασχόλησης με το γκράφιτι και την ζωγραφική. Είναι ένας συνδυασμός και των δύο, παντρεύοντας δυο μορφές τέχνης και εφαρμόζοντας τες σε ένα έργο που λέει την ιστορία μιας οικογενειακής επιχείρησης. Εδώ βρίσκεται και η μεγαλύτερη καινοτομία. Έθεσα την τέχνη στην υπηρεσία της επιχειρηματικότητας δίνοντας έμφαση στο αισθητικό αποτέλεσμα. Με αυτό τον τρόπο δημιουργήθηκε ένα έργο τέχνης που κοσμεί την πόλη μας φέρνοντας μια αύρα νοσταλγίας και μνήμης για τον Ελληνικό πολιτισμό της Καππαδοκίας.
Εν Δράμα,
19/10/2021
Τανό Αθανάσιος Παπαδόπουλος